Fransa’nın başkenti Paris’in Nanterre banliyösünde polisin 17 yaşındaki Cezayir asıllı Nahel M. adlı genci öldürmesinin ardından salı günü başlayarak şiddet olaylarına dönüşen gösteriler, güvenliğin artırılmasına rağmen devam ediyor. Ülkede dozu her geçen gün artan ırkçı ve ayrımcı siyasete bir tepki olduğu belirtilen protestolar nedeniyle Paris, Nanterre, Marsilya, Nosiy-le-Sec başta olmak üzere birçok kentte halk sokağa döküldü. Bordo ve Lille kentlerindeki olaylara müdahale etmek için özellikle terör ve organize suçlara karşı mücadele eden RAID ismi verilen özel polis timi görevlendirildi. Paris’te dünyaca ünlü markaların bulunduğu Rue de Rivoli bölgesinde ise büyük çapta yağma yaşandığı bildirildi.
Fransa’da son yıllarda polisin ölümcül güç kullanımındaki karanlık sicili dikkat çekiyor. France24’ün haberine göre, ülkede polis, 2023’ün başından bu yana 3, 2022’de 13 kişiyi dur ihtarına uymadığı için vurarak öldürdü. Uzmanlar Cumhurbaşkanı Macron döneminde kabul edilen 2017 tarihli güvenlik yasa tasarısının bunda etkili olduğunu belirtiyor. Terörizmle mücadelenin amaçlandığı bu tasarı, polisin silah kullandığında yasal çerçeveyi tehlikeli bir biçimde genişleteceği gerekçesiyle eleştiriliyordu. Çalışmada, polislerin araçlarında öldürdüğü kişi sayısının, tasarının yasalaşmasının ardından 5 kat daha fazla olduğu sonucuna ulaşıldı. Araştırmacılar, kamusal itaatsizliğin bu denli bir artışa gerekçe gösterilemeyeceğini savunurken, 2017’den bu yana trafik çevirmesinde hayatını kaybedenlerin çoğu siyahi veya Arap kökenli kişiler olması, polis içinde ırkçı bir yapılanma mı var sorusuna neden oldu.
Birleşmiş Milletler (BM), gelişme karşısında “Fransa’nın, kolluk kuvvetlerindeki derin ırkçılık ve ayrımcılık sorunlarını ciddi şekilde ele almasının zamanıdır” ifadesini kullandı. BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (OHCHR) Sözcüsü Ravina Shamdasani, barışçıl şekilde toplanmanın önemini vurgulayarak, yetkililerden, polisin gösterilerde şiddet içeren unsurları ele almak için güç kullanımının bazı ilkelere saygı gösterdiğine her zaman emin olmalarını istediklerini belirtti. Söz konusu ilkelerin meşruluk, gereklilik, ölçülülük, ayrımcılık yapmama, ihtiyatlı olma ve hesap verilebilirlik olduğuna dikkati çeken Shamdasani, “Orantısız güç kullanımına ilişkin tüm iddialar, hızla soruşturulmalıdır” dedi.
Konuyla ilgili dün açıklama yapan Fransa Başbakanı Elisabeth Borne, gazetecilerin olağanüstü hal sorusunu, “Şu an bir şey diyemem ama tüm seçenekleri değerlendiriyoruz” şeklinde yanıtladı. İçişleri Bakanı Gerald Darmanin ile bir polis karakoluna yaptığı ziyarette konuşan Borne, gece yaşanan şiddet olaylarını “dayanılmaz ve affedilemez” olarak nitelerken, karışıklığı gidermek için tüm seçeneklerin inceleneceğini söyledi.
Fransa Cumhurbaşkanı Macron dün yaptığı açıklamada olayların sebebine değinmek yerine sansür talebinde bulundu. Macron, sosyal medyanın şiddeti körüklediğini belirterek “hassas içeriklerin” kaldırılmasını istedi. Sosyal medya vasıtasıyla “şiddetin taklit edildiği” değerlendirmesinde bulunan Macron, bunun genç yaştakileri bir nevi gerçek dünyadan kopardığını ifade etti. Macron, “Bazı (gençlerin) sokakta kendilerini zehirleyen video oyunlarını oynadığı hissine kapılıyoruz” dedi. Fransız Cumhurbaşkanı sosyal medya şirketlerinden, “kargaşa” çağrısı yapan kullanıcıların kimliklerini açıklamalarını talep edeceklerini belirtti.
Fransa İçişleri Bakanı Darmanin, perşembe gecesi yaptığı açıklamada, gösteriler nedeniyle 5 bini başkent Paris’te olmak üzere Fransa genelinde 40 bin polisi görevlendireceğini duyurmuştu. İle-de-France bölgesinde de 3 gecedir süren olaylar nedeniyle bu bölgede perşembe yerel saat ile 21.00’den itibaren tüm otobüs ve tramvay seferleri iptal edildi. Olaylar nedeniyle Clamart kentine ek olarak, Neuilly-sur-Marne, Savigny-le-Temple ve Compiegne kentlerinde de gece saatlerinde sokağa çıkmak yasaklandı.
Fransa İçişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, yaşanan şiddet olayları nedeniyle gözaltına alınanların sayısının 1000’e yükseldiği duyuruldu. Olaylarda ayrıca 249 polis ve jandarmanın yaralandığı belirtildi. Gösterilerin üçüncü gecesinde başkent Paris, kuzeydeki Lille, güneydeki Marsilya ve diğer kentlerdeki göstericiler kamu binalarını, dükkanları, ATM’leri ve araçları ateşe verdi, bazı mağazaları ise yağmaladı. Paris’in doğu banliyölerinden Clichy-sous-Bois’deki göstericiler ilçe meclis binasının girişini ateşe verdi. Aubervilliers banliyösünde ise 2024 Paris Olimpiyatları için inşa edilen su sporları eğitim merkezinin yakınına park edilen otobüsler yakılırken, binada hasar meydana geldi.
Fransa’da olaylar büyürken Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve eşinin, İngiliz şarkıcı Elton John konserinde eğlendiği görüntüler ise ülkede infiale sebep oldu. Sosyal medyada yayılan görüntülerde Macron, eşi Brigitte ile birlikte Paris’teki Accor Arena’daki yapılan konserde dans ederken görüldü. Birçok Fransız, Macron’a büyük tepki gösterdi.
